Pandemi sonrası ofis ve ticari gayrimenkul sektörü alt üst olurken pek çok ekonomist bu alanlardaki sorunlara dikkat çekmeye başladı.
2008’deki mortgage krizini doğru tahmin etmesiyle tanınan ekonomist Gary Shilling, geçen hafta yatırım podcast’i The Julia La Roche Show’da “Bence şu anda en büyük balon ticari gayrimenkul” dedi.
Shilling 2008’de birçok Wall Street bankasını çökerten ve küresel mali krize yol açan temerrütlere atıfta bulunarak, “Bu, ipotekli konut kredisi çılgınlığı kadar büyük değil ama bence çatlamaya başlayan bir balon” dedi.
Konut piyasası kahini olarak bilinen Shilling, çöküşten önce riskli kredilerin ABD ekonomisi için “en büyük finansal sorun” olduğu uyarısında bulunmuş ve Ocak 2006’da “Konut Balonu Muhtemelen Patlayacak” başlıklı bir makale yazmıştı.
TİCARİ GAYRİMENKULLER SIKINTIDA
Pandeminin ardından yaygınlaşan ve pek şok şirkette model olarak uygulanan uzaktan veya hibrit çalışmanın ticari gayrimenkulleri etkileyeceğini belirten Shilling son olarak şunları söyledi:
“Şimdi boş olan ofis binaları var ve sorunlardan biri bu ofis binalarının vadelerinin yaklaşıyor olması. Mortgage kredisi verenler ya kredileri yenilemek istemiyor ya da bunu yapmak için çok daha yüksek faiz oranları istiyorlar” dedi.
“Bir süredir sıkıntıda olan oteller ve alışveriş merkezleri gibi diğer ticari gayrimenkuller de var” diyen Shilling ayrıca borsaların pandemiden bu yana en düşük seviyesine gerileyebileceğini belirterek, “eğer zaten içinde değilsek, muhtemelen kısa süre içinde bir resesyona gireceğiz” tahmininde bulundu.
‘BORSA SERT DÜŞECEK’
Shilling “Hisse senetlerinin zirveden dibe yaklaşık yüzde 30 ila yüzde 40 düşeceği görüşündeyim. Resesyonların güvenilir bir şekilde habercisi olan başlıca göstergelerin çoğuna bakarsanız, resesyondan kaçmak oldukça zordur” dedi.
Ticari gayrimenkul piyasalarındaki veriler ve uzmanların görüşleri de Shilling’i doğrular nitelikte.
Mortgage Bankacıları Birliği’ne (MBA) göre, ofis, apartman ve diğer ticari mülkleri içeren ticari ipoteklerin temerrüt oranları dört çeyrektir art arda yükseliyor. Üçüncü çeyrekte ofis kredilerinin yüzde 5’inden fazlası, perakendeci kredilerinin ise yüzde 5’i temerrüde düştü.
‘OFİS SEKTÖRÜ AĞIR DARBE ALDI’
Konut emlak komisyonculuğu şirketi Nest Seekers International’ın baş ekonomisti Erin Sykes, Shilling’in emlak piyasasıyla ilgili görüşlerini yineleyerek ticari alanların kiralarını zamanında ödemekte zorlandığını söyledi.
Allianz Trade ekonomistleri ekim ayı sonunda yayınladıkları bir raporda, “Alışveriş merkezleri ve perakende gibi bazı mülkler bir şekilde korunmuş olsa da, ofis segmenti ağır darbe aldı” dedi. Raporda ayrıca, “Yüksek faizler gayrimenkulleri risksiz devlet tahvillerine kıyasla daha az cazip hale getirdi ve varlık değerlerinde önemli bir düşüşe yol açtı” ifadelerine yer verildi.
Goldman Sachs’ın ekim ayında yayınladığı Ticari Gayrimenkul Riskleri raporunu kaleme alan Columbia Business School’un gayrimenkul ve finans profesörü Stijn Van Nieuwerburgh ise, “Ofis piyasasının istikrara kavuşması birkaç yıl alabilir” değerlendirmesinde bulundu.